Câu chuyện bèo hoa dâu azolla – Một thông điệp đến từ tương lai được TS. Phạm Gia Minh dịch từ cuốn sách “The Azolla story-A message from the future: How to combat climate change and weather the perfect storm” của Jonathan và Alexandra Bujack. Tác giả Alexandra Bujak là một nhà khoa học môi trường đã thực hiện những nghiên cứu sâu rộng về bèo hoa dâu (azolla) và lợi ích của nó đối với con người. Cô là người đồng sáng lập với cha mình, Jonathan (một nhà cổ sinh vật học với hơn một trăm ấn phẩm khoa học), Quỹ Azolla, nơi cung cấp thông tin và tư vấn miễn phí về việc sử dụng bèo hoa dâu.

Cuốn sách đã được dịch giả Phạm Gia Minh gửi tặng đến thầy và trò khoa Sinh học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội với mong muốn lan tỏa câu chuyện về loài thực vật kì diệu này, hãy cùng khám phá cuốn sách qua một số thông tin được giới thiệu tóm tắt dưới đây.

Hình 1. Cuốn sách Câu chuyện bèo hoa dâu azolla – Một thông điệp đến từ tương lai của tác giả Alexandra Bujak & Jonathan Bujak được dịch giả Phạm Gia Minh gửi tặng thầy trò khoa Sinh học

Câu chuyện bắt đầu bằng mục Hãy tưởng tượng để độc giả có những hình dung ban đầu về một loài thực vật độc đáo-bèo hoa dâu trước khi tìm hiểu sâu hơn về vai trò của nó đối với con người. Sau đó cuốn sách được bố cục thành ba phần: Quá khứ, Hiện tại và Tương lai, qua đó đưa người đọc lên một chuyến tàu siêu tốc, thành một nhà du hành xuyên thời gian và thực hiện cuộc khám phá và tìm hiểu về cây bèo hoa dâu với những tiềm năng đáng kinh ngạc của nó.

Quá khứ, bạn sẽ được quay ngược thời gian về 49 triệu năm trước, khi bèo hoa dâu bao phủ các khu vực rộng lớn của Bắc Băng Dương ấm áp. Phần này gồm 15 chương, giới thiệu về sự ra đời, tiến hóa của azolla cũng như cách con người phát hiện ra vai trò của chúng và xem nó như là siêu sinh vật có thể làm giảm mối đe dọa của biến đổi khí hậu cũng như nhiều thách thức khác mà con người đang phải đối mặt.

Hiện tại, bắt đầu bằng chương 16 khi tác giả mô tả về tốc độ gia tăng dân số thế giới, khi mỗi tuần trôi qua sẽ có hơn 2 triệu trẻ chào đời, kéo theo thách thức về cơm ăn, áo mặc, nhà ở, y tế, môi trường,… vấn đề này được tác giả xem như Cơn bão hủy diệt. Vậy con người sẽ đối mặt với cơn bão này như thế nào? Câu trả lời được tác giả gợi ý ở các chương tiếp theo, khi bèo hoa dâu không phải là cây dại mà là một siêu sinh vật giúp con người vượt qua những thách thức này. Theo đó, bèo hoa dâu có thể sử dụng để xử lý nước thải, làm phân bón sinh học trên đồng lúa giúp tăng gấp đôi năng suất qua đó cung cấp nguồn thực phẩm bền vững cho trẻ mồ côi vì Ebola, giữ con người ở lại với cộng đồng của họ thay vì di chuyển và sống tạm bợ trong các khu ổ chuột. Bèo hoa dâu còn được sử dụng làm thức ăn cho gia súc, gia cầm, thủy sản mang lại hy vọng cho những người nông dân sản xuất nhỏ ở Ấn Độ, Ecuador,… Bên cạnh đó, bèo hoa dâu cũng được xem xét với vai trò ngăn chặn sự phát triển của muỗi, làm thức ăn cho con người hay làm nhiên liệu sinh học, giúp lữu trữ cacbon hoặc chuyển đổi loại khí nhà kính này thành nguồn thực phẩm tái tạo,… Hơn thế nữa, vượt ra ngoài Trái đất, bèo hoa dâu cũng có thể trở thành nguồn cung cấp thực phẩm, oxy tái chế và nước tinh khiết cho các du hành gia vũ trụ.

Khép lại hành trình tìm hiểu về bèo hoa dâu, Tương lai sẽ đưa bạn đến bờ Bắc Băng Dương một trăm năm sau để nhìn lại các sự kiện của thế kỷ trước – một tương lai tươi sáng, lạc quan mà tất cả chúng ta có thể đạt được nhờ vào việc hiểu và khai thác nguồn lợi từ bèo hoa dâu.

Hình 2. Bố cục ba phần: Quá khứ, Hiện tại, Tương lai trong cuốn sách

Với độ dày hơn 500 trang, Câu chuyện bèo hoa dâu của tác giả Alexandra Bujak & Jonathan Bujak, dịch giả: Phạm Gia Minh, do nhà xuất bản Tri Thức phát hành năm 2022 đã mang đến cho người đọc những hiểu biết sâu rộng về một trong những loài thực vật được xem là người bạn đồng hành với cây lúa, hạt gạo. Mặc dù được chia thành 3 Phần với 38 Chương, tuy nhiên các chương được viết tương đối độc lập, độc giả có thể lựa chọn đi theo hành trình từ Quá khứ qua Hiện tại và đến Tương lai. Song cũng có thể sử dụng “cánh cửa thần kì” để lật mở và tìm đọc một chương bất kì mà mình hứng thú. Thông tin mà cuốn sách mang đến có thể phù hợp với mọi người đọc từ bác nông dân mong muốn nhân nuôi bèo hoa dâu để tăng năng suất cây lúa, đến các nhà sinh học muốn tìm hiểu sâu hơn về sự tiến hóa của loài thực vật này cũng như những hướng nghiên cứu ứng dụng của nó, hay đơn giản bạn đang muốn tìm một cuốn sách để giải trí nhưng vẫn có được những kiến thức xã hội cập nhật. Dù là ai và với mục đích gì, nếu bạn muốn biết rõ hơn về về sinh vật kì diệu này và vai trò của nó đối với con người, hãy tìm đọc cuốn sách Câu chuyện bèo hoa dâu azolla – Một thông điệp đến từ tương lai.

Hình 3. Loài bèo dâu Azolla filiculoides

(nguồn: https://en.wikipedia.org/wiki/Azolla_filiculoides)

Bèo hoa dâu là tên gọi chung của một họ (Azollaceae) chỉ có một chi Azolla với 7 loài. Các loài bèo hoa dâu có đời sống trên mặt nước các ao, hồ nước ngọt, có lá nhỏ hình xuyến, rễ ngâm trong nước. Chúng cộng sinh với vi khuẩn lam Anabaena azollae để chuyển hóa nitơ từ không khí. Với vai trò này, bèo hoa dâu có vai trò quan trọng trong nền nông nghiệp lúa nước ở các nước châu Á. Khi ruộng lúa ngập nước, bèo hoa dâu được phát triển để thu nitơ, khi ruộng lúa cạn, bèo chết để lại nguồn phân đạm tự nhiên (loại phân xanh)./.

Người giới thiệu sách: TS. Lê Thị Thủy - Bộ môn Sinh lí học thực vật và ứng dụng